Welk praten helpt?

Welk praten helpt?

Ik heb erg veel geleerd uit de groepstherapiesessies 'communicatie', maar me evengoed heel vaak gestoord. Zo hard dat mijn balpen het onderspit moest delven en op het eind van de sessie in 2 in de vuilnisbak lag. Hop naar de winkel over de middag om een nieuwe. Zo attent was ik dan wel weer J. Ik wist van mezelf dat mijn manier van communiceren heel vaak op het randje van agressief was. Het was mijn manier om mensen op afstand te houden en er zo voor te zorgen dat ik niet gekwetst werd. Al met mijn non-verbale houding kon ik iemand op afstand houden. Met ogen als kogels... De theorieën rond communicatie had ik wel al eens gehoord in mijn opleidingen, maar het kwam nooit zo binnen bij mij. In de sessies communicatie die ik kreeg in De Bres sloegen ze in als een bom. Het verruimde mijn blik over hoe ik door mijn manier van communicatie in relatie ging met anderen. De sessies geweldloze communicatie prikkelden mij enorm. Ik begon er ook thuis meer en meer over te lezen en met kleine stappen integreerde ik dit in mijn dagelijks leven. En ook al was mijn communicatiestijl eerder aanvallend, onechtheid kon me nooit verweten worden. Mijn frustratie ten opzichte van anderen zat vaak net bij hun onechtheid. Mensen die puur vanuit een willen gezien en gehoord worden in verbinding gaan. Net dat was mijn trigger om er tegen in verweer te gaan. Ik had 't ook zo nodig om gezien en gehoord te worden maar dan écht.

"Wat hebt je als belangrijke tools in je rugzak zitten na 12 weken dagtherapie?" vroeg ik vorige week aan een man. Spontaan en met lichte trots antwoordde hij: "Dat ik beter moet zorgen voor mezelf, vooral dan door een betere verbinding tussen mijn hoofd en mijn lijf toe te laten. En durven stappen zetten, me niet meer opsluiten in mijn hoofd en meer voluit leven, vanuit mijn hele zelf. Weet je, ik durfde zelfs niet in de pauzeruimte plaatsnemen de 1ste week, laat staan met iemand een gesprek aangaan. En ook al is niet alles gezegd, ik voel met toch meer mezelf. 't Komt goed!"

Welk praten helpt? Praten vanuit echtheid. Met veel zorg voor jezelf en zorg voor de ander. Met zorg bedoel ik, dat je kan vertellen wat je eigen systeem toelaat. Ik herinner mij nog dat mijn emoties mij zodanig overspoelden in lichaamswerk dat ik noodgedwongen tegen de muur ging zitten. Na de sessie probeerde ik recht te komen maar het lukte me niet. De therapeut kwam naast me zitten en tussen al mijn gesnik door kwam er de zin: 'Ik was 8 verdorie, ik was 8'. Meer liet mijn systeem niet toe, de therapeut vroeg ook niet verder. Maar die zin uitspreken, zorgde ervoor dat mijn emoties temperden en ik kon terug recht gaan staan. Mijn systeem had hier op dat moment genoeg aan, de druk was van de ketel. Praten met respect voor en over jezelf. Luisteren naar wat je systeem je zegt, je doet voelen. Dit op zich is al een hele krachttoer.

Praten vanuit echtheid werkt echt. Niet het soort praten dat je in overspoeling brengt, het soort praten waarmee je je in de kijker zet met je verhaal zonder te voelen van waaruit dit praten komt. Zodat je na dat praten al je copingstrategieën nodig hebt om er weer bovenop te geraken.

Als therapeut besteed je veel tijd en werk aan het scheppen van de voorwaarden om te praten. "Nog nooit heeft er iemand echt naar mij geluisterd," vertelt een mannelijke dagpatiënt, verrast hoeveel hoop en energie dit gehoord worden hem zelfs het eerste gesprek heeft opgeleverd. We hebben geen vat op hoe, wanneer en waarmee het leven ons uitdaagt. We kunnen wel meer vat krijgen op hoe we daarin kunnen leren blijven staan. Rita Steens leerde me 20 jaar geleden hoe therapeutisch luisteren afstemmen is met je radio op diverse kanalen. Een metafoor die duidelijk dateert van voor het digitale tijdperk. 't Is geen duw op de knop naar het voorgeprogrammeerde station, 't is afstemmen via kleine draaitjes aan de knop, vooruit, achteruit en weer terug. Hoe je luistert, bepaalt wat je zegt en waartoe je de ander in staat stelt te spreken. Peter Rober pleit in zijn boek over afstemming en dialoog in gezinstherapie voor het in therapie luisteren met je oren, je ogen en je hart. Hij citeert John Shotter: "Speaking matters. Our words in their speaking matter. We can shape both ourselves and our world in our speakings.'

Zo herinner ik me een vrouw die in de groepssessie haar hele verhaal vertelde gedurende de volle 90 minuten. Ik zag medelijden in de ogen van de medepatiënten. Ik vraag me nog steeds af of het medelijden was voor haar verhaal, of eerder voor de manier waarop ze het vertelde. Ik had er na 20 minuten al mooi genoeg van en verliet de ruimte. Op het einde van de sessie kwam diezelfde vrouw lachend en gierend buiten. Was dat praten helpend? NOT. Haar muur en masker zette ze onmiddellijk terug op. Ik wil niet oordelen. Ik probeerde enkel te voelen. Ik was boos om haar gebrek aan zelfrespect en gebrek aan respect naar de anderen toe. Ergens had ik ook met haar te doen, omdat ze opnieuw in de valkuil trapte van wat trauma met je kan doen. Vertellen, en doorgaan. Dat is net wat men vroeger ook van ons verwachtte. 'Ondergaan, niet voelen en doorgaan'. Bij praten over trauma is het volgens mij net die cirkel die we moeten kunnen doorbreken om de traumastukken echt te verwerken. Praten, voelen, en resetten. Niet doorgaan! Respect leren krijgen voor je eigen grens en er zelf niet meer overgaan. Ik heb altijd veel respect gehad voor de therapeuten die het aandurfden om met mij te werken. Het respect dat ik voor hen had, heb ik kunnen kopiëren naar respect voor mezelf. Ik herinner me een opdracht van Cathy. Terwijl ik ze voorlas, stokte mijn adem en sloeg mijn stem over. Ik zag tranen bij Cathy en dat wou ik niet. Dat praten helpt bij mij niet. Dan draag ik zorg voor de ander. Gelukkig kon Cathy dit onmiddellijk counteren door me uit te leggen dat mensen mogen geraakt worden. Dat dit niet onmiddellijk wil zeggen dat je ze kwetst of overbelast. Dat je geraakt worden letterlijk mag nemen, als in verbinding komen met je eigen binnenkant door de kwetsbare binnenkant van de ander. Leren aanvaarden dat ik er ook kan en mag toe doen voor anderen was voor mij zeer helpend. Gezien worden, gehoord worden, geraakt worden, erkend worden. Het enige praten dat helpt, is praten met veel respect voor je gevoel en voor de andere die voor je zit.