Wat hebben we nodig om te blijven staan bij overweldigende ervaringen

Cathy

In tijden van Coronacrisis wordt angst toch net iets meer een universeel gegeven. Zoals elke emotie heeft ook angst een signaalfunctie. Emoties zijn innerlijke raadgevers die ons activeren. Emoties zijn dus noodzakelijk voor ons overleven. Angst geeft ons het signaal dat er mogelijk gevaar dreigt. Elke emotie heeft een natuurlijk verloop. Het gaat net als eb en vloed. Het komt en het gaat. Soms leren we als kind niet wat die innerlijke bewegingen in ons lichaam betekenen. Onze zorgfiguren leerden het zelf niet, hebben er geen oog voor, geven ons niet de noodzakelijke taal om overeind te blijven. Of we hebben zorgfiguren die ons hardhandig 'leren' dat emoties gevaarlijk zijn om te uiten door elke uiting ervan af te straffen, verbaal of fysiek. Zo nemen we naar ons volwassen leven mee dat gewaarwordingen op zich bedreigend aanvoelen en dus zijn. We leren emoties ofwel te negeren of we raken er door overspoeld en verstoren zo de natuurlijke gang van zaken.

Trauma, zowel grote T als kleine t, is een overweldigende ervaring die ons spanningsniveau emotioneel, fysiologisch en neurologisch (wat eigenlijk allemaal één groot samenwerkend netwerk is) in 't rood doet gaan. Als er op dat moment iemand ons nabij kan zijn, eerst en vooral in letterlijke, authentieke aanwezigheid, kan dit ons ondersteunen om het natuurlijke proces van het op en neer gaan van spanning normaal te doen verlopen.

Dit betekent ook dat geen enkele techniek los van de relatie tussen therapeut en cliënt afdoende zal zijn om het tij te doen keren. Vanmorgen had ik een man op consultatie die volledig in paniek was. Dit terwijl hij zichzelf eerder als onverschrokken kent want hij overwon meerdere bedreigende situaties met verve. En waarom lukte het hem nu niet om in coronatijden staande te blijven. Uiteraard waren er de triggers van oude pijn en angst, want ziek worden had in zijn familie meermaals tot dood geleid. Omdat zijn vrouw door het virus nu afstand moest bewaren en hijzelf extra zorgzaam al zijn sociale activiteiten had afgezegd, werd zijn belangrijkste hulpbron in tijden van angst uitgeschakeld: nabij zijn met de mensen die je lief hebt en door wie je graag gezien wordt.

In onze opleiding tot hulpverlener worden we toch nog te weinig getraind, gevormd en geoefend in gepast nabij zijn. Terwijl dit voor de verwerking van overweldigende ervaringen de noodzakelijke rode draad is. Mijn stagiaire was vorige week wat in de war. Ze observeerde mijn multi family groep. 'We hebben geleerd in de les gesprekstechnieken dat we vooral non-directief moeten zijn. Maar jij hebt echt heel sterk gestuurd in dat koppelgesprek. Ik voelde dat dit echt juist was, maar ben nu in de war waarom de theorie het ons anders aanleert.' Ik glimlachte... Angst vermomde zich bij de vrouw in het ene koppel als kwaadheid. Het werd een scherm van afstandelijke dominantie. Ze raasde maar door in het duidelijk maken van haar standpunt. Om verbinding te maken met haar binnenkant, mag ik de verbinding met mijn binnenkant en de grond niet verliezen, en zet ik die gewaarwording in om te verbinden met haar binnenkant waar ze weinig tot geen contact mee had. Met een strengere stem maande ik de vrouw aan te luisteren, en wel echt te luisteren. 'Ik begrijp dat je je punt wil maken, je bent bang. Maar zie je ook wat er nu bij je man gebeurt. Je bent bang dat hij opnieuw afstand zal nemen en ipv voor jou voor de fles zal kiezen. Maar door je stem te verheffen duw je hem weg, net dat wat je wil vermijden.' Het andere koppel in de groep knikte en glimlachte herkennend naar elkaar. Mevrouw viel stil en keek naar beneden. Weg van de ratio, even in contact met haar eigen kwetsbare binnenkant.

Kelly

De hysterie rond het Coronavirus laat niemand koud. Maar sommigen lopen er wel heel warm van. Toen ik vrijdag na het werk mijn boodschappen wou doen, kwam ik tot de vaststelling dat er haast geen groenten en vlees meer in de winkel lag. Ik voelde een gevoel van onmacht komen. Ik zag mensen graaien en grabbelen naar wat er wel nog op voorraad was. Ik stelde me de vraag, gaan ze dit allemaal letterlijk opeten? Een cliënt van mij maakte die dag de opmerking: 'dat hamsteren is goed voor de rijke mensen, ik heb 40 euro per week. Hamsteren zit er voor mij niet in!' Dat maakte mij verdrietig. Datzelfde verdriet borrelde terug op in de winkel. Even ademen, en verder op zoek naar wat ik nodig had. In mijn gedachten mijn cliënt, want hoe moet hij zich wel voelen als ik al zo moet zoeken en nadenken hoe ik mijn menu aanpas voor het weekend.

Ik was dan ook erg opgelucht een goeie vriendin aan de kassa te zien staan. Zonder nadenken en voor het eerst legde ik mijn hoofd op haar schouder. We ademden allebei diep, het deed echt deugd. En dan voelde ik ook haar onmacht. Allebei sprongen we plots achteruit. 'DIT MAG NIET MEER'. We moesten er onmiddellijk hartelijk om lachen.

Ik moet eerlijk zijn, vijf jaar geleden deed ik rustig -of is net 'onrustig' hier een gepaster woord ;-)- mee aan de hysterie. Ik zou me hebben laten meedrijven op een angst waar ik me net zoals van mijn andere emoties niet bewust was, ik was nog volop bezig te overleven ipv te leven. Nu voel ik onmacht naar het virus zelf, maar nog meer voel ik de angst van de andere. Angst brengt mensen in een overlevingsmodus, waar alleen het overleven en de 'ik' telt. Net nu moeten we niet met onze 'ik' bezig zijn. We moeten hier samen door. Dit kunnen we enkel door in verbinding te gaan. Ook al mogen we dat dan niet te letterlijk-lijfelijk doen. Verbinding is een bewustzijn, bewustzijn van jezelf en de ander. Dus als je aan het hamsteren slaat, denk dan aan diegene die achter je komt met een budget van 40 euro in de week, of aan de man die schrikt bij elk kuchje omdat hij mogelijks zijn vrouw kan verliezen als jij zijn angst niet serieus neemt.

Keep it safe, and stay home! 

Warme groeten Cathy en Kelly