If you get stuck, enlarge the system!

'If you get stuck, enlarge the system,' zei systeemtherapeut Carl Whitaker lang geleden. En toch, hoorde ik voor de zoveelste x weer hoe blij de man was in mijn koppelgroep dat hij eindelijk in een behandeling van zijn vrouw van zowat 6j eens echt betrokken werd. Februari, Valentijnsmaand, dus laten we het belang van de relatie in een herstelproces eens even voor het voetlicht houden, dachten we.

Ook partners hebben het nodig gehoord te worden. Dat is al de eerste belangrijke reden om hen in een behandeltraject niet te vergeten. Maar misschien nog belangrijker is de hefboom die je relatie kan zijn voor je herstel, of het struikelblok dat mee in rekening moet worden gebracht.

Toch vreemd dat dat in al die jaren dat ik werk als psycholoog een blijvend hiaat is. Ook een schrik vaak bij (jonge) hulpverleners. Toen Prof. Gilbert Lemmens in 2017 een lezing kwam geven over het belang van het betrekken van familie bij de behandeling tgv het 10jarig bestaan van ons dagziekenhuis, zei hij het simpel en krachtig: iedereen kan praten met familie, want iedereen heeft familie. Het vraagt weinig extra tijd of kunde om even te vragen: 'wat denk je dat je partner nu nodig heeft?'

Mijn partner was mijn enige ankerpunt in mijn herstel, al hadden we geen nood aan eindeloze gesprekken over het proces in therapie. Zijn aanwezigheid, zijn betrokkenheid was dan al wat ik nodig had. In het werkveld merk ik wat een investering het is voor hulpverleners om de naastbetrokkene te betrekken in het proces. De herstelvisie krijgt meer en meer ingang in de geestelijke gezondheidszorg. Eén van de belangrijkste pijlers hierin is 'herstellen doe je zelf, maar niet alleen'. Waarom lijkt de klik maken naar context dan toch zo moeilijk?

We leven als mens nooit in een vacuüm. We overleven zelfs niet in een vacuüm. De mens is een afhankelijke soort. Een mensenbaby die alleen wordt gelaten, zal het niet overleven. Andere zoogdierenbaby's staan al op enkele uren op eigen poten. Een mensenbaby die emotioneel alleen wordt gelaten, wordt een overlever. Als we voorbij de behandeling van het psychisch probleem dus echt aan herstel en het fundamenteel veranderen van patronen willen werken, moeten we onze blik altijd ruim genoeg houden.

'Dit is echt haar laatste kans,' zei de man, 'als ze nog een keer hervalt in alcoholgebruik, dat overleef ik niet.' Mevrouw keerde zich met haar blik af van haar man. Zijn pijn deed haar pijn, maar ze konden dit niet voelen van elkaar. De sprankel in hun ogen van zonet toen ze over hun geplande reis praatten, was veranderd in een kille blik en houding. 'Ik kan me goed voorstellen, meneer, hoe bang je moet geweest zijn en hoe teleurgesteld, telkens je je vrouw weer verloor aan het opslokkende monster dat alcohol is,' probeerde ik de verbinding min of meer terug op gang te brengen. 'En jij, mevrouw, hoe machteloos telkens je de strijd tegen het monster verloor. Er zal nog wat werk nodig zijn om nu ook elkaar in die pijn niet opnieuw te verliezen vanuit het gevoel aan de andere kant van het slagveld te staan.' Hun blik bleef strak vooruit gericht, meneer keek even schuin naar zijn vrouw. Zij kon enkel contact met haar eigen binnenkant maken en voelde zijn poging tot afstemming niet.

Herstel vraagt hoedanook om herstel van kwetsuren, ook tov elkaar.

Mijn partner en ikzelf hadden geen nood aan eindeloze gesprekken over wat me ziek maakte. Pas later besefte ik hoe angstig hij is geweest. Ik had niet de energie en ruimte om ook zijn angst te helpen dragen. Mijn angsten waren voor mij al overheersend genoeg. Kunnen vertrouwen dat je partner ook zaken van je kan dragen, is essentieel in een relatie. Op moeilijke momenten in je leven ook even egoïstisch mogen zijn, is geen evidentie. En daarna de moed hebben om de effecten van dit alles met elkaar te bespreken. Het is niet evident om een jaar later te horen welke schade je hebt aangericht. Het herstel en creëren van draagkracht om in de moeilijke periode verder te gaan, zit in de verbinding, de verbinding die je kan voelen in kleine dingen. Een blik, een ademhaling die gelijklopend is, zelfs in een verzuchting. De verbinding die je voelt als je even samen halt houdt.

Ik herinner me dat mijn partner op zijn manier me probeerde te helpen. Hij nam me mee op weekend bijvoorbeeld. Het enige wat in die periode in mijn hoofd speelde, was 'hoe pijnloos mogelijk ik er kon uitstappen'. Zonder hem veel leed te bezorgen. Hij moet mijn geworstel hebben gevoeld tijdens het wandelen. Hij nam me vast en zei: 'Het enige waar jij nu moet aan denken is de warme choco bij Collette.' Waarmee hij voor mij evenveel zei als... Het is ok! Ik ben er! 

Groeten Cathy en Kelly