Fix it!

Fix it!!

'Fix it' mijn welgekend zinnetje in therapie. Wanneer ik verwachtte dat de therapeut mij simpelweg een concrete oplossing zou aanreiken. Deze verwachting stak de kop op wanneer ik er in slaagde echt naar binnen te kijken. Ik kwam na lang wroeten en pijn verbijten tot een inzicht, een patroon waarin ik vastzat. Wat je kent, voelt veilig. Je gekende veilige patroon verlaten, gaat niet van een leien dakje. Dus verwachtte ik dat de therapeut het zou oplossen door het me haarfijn uit te leggen hoe ik daartoe zou komen. Maar niets was minder waar. Soms, als Cathy helemaal in topvorm was, dan legde zij een patroon pardoes op tafel. Ja, ik voelde het al, zag het al in mijn hoofd, maar was nog te angstig om het uit te spreken. En dan was Cathy me voor met haar meevoelend vermogen. Dat meevoelen, 't was niet altijd ne cadeau J

Het besef dat ik er in slaagde veel van mijn oude gekende patronen om te buigen, deed me meer en meer geloven in de mogelijkheden van herstel. Ik stapte uit de slachtofferrol. Toen ik er in slaagde naar binnen te kijken, zag ik mijn eigen aandeel en stopte ik met de schuld bij de ander te leggen. Voor mij was het helpend mezelf vanuit de dramadriehoek (Thunnissen en De Graaf, 2015) te bekijken. De dramadriehoek beschrijft hoe je je verhoudt tot de ander en hoe dit interactieve patronen geeft die tot weinig voldoening of vooruitgang leiden. Je hebt de aanklager: die weet alles beter, zet zichzelf boven de ander. Hij ondermijnt de eigenwaarde van de ander. Dan heb je de redder: hij ziet zichzelf als de helper, haalt betekenis uit er voor de ander te zijn. Hij zet de ander zodoende ook in een minderwaardige positie, hij biedt hulp vanuit het idee dat de ander hiertoe niet zelf in staat is. Hij overschat zijn eigen mogelijkheden. Dan tot slotte de rol van slachtoffer: die zet zichzelf in een minderwaardige positie en zoekt hulp bij de redder en de aanklager.

Vaak zat ik in de rol van aanklager en slachtoffer en zocht ik zodoende ook mensen op die mij in deze rol bevestigden. Het kostte me heel wat om me bewust te worden van mijn patroon en eruit te stappen. Maar 't was zo de moeite waard! Jammer genoeg merk ik in mijn omgeving dat veel mensen er niet toe komen om uit oude patronen te stappen. Ik stel me dan de vraag wat maakt dat het veilig voelt om in hun gekende rol te blijven zitten. Ze blijven in de rol van aanklager zitten. De ander moet veranderen, zij zijn dik OK! Ze blijven zich vereenzelvigen met de identiteit van slachtoffer en zien niet hoe ze stappen vooruit kunnen zetten. Als ervaringswerker probeer ik een spiegel voor te houden. Wat levert het hen op in die rol te blijven zitten? Deze vraag biedt mogelijkheden tot verandering.

Als therapeut word je mee in een dans uitgenodigd van zodra een patiënt je gespreksruimte binnenstapt. Ook ik heb mijn eigen verhaal, zet me soms vast in dominante disfunctionele patronen, waarin ik mede door de ander uitgenodigd wordt. Ik heb net als vele hulpverleners mijn eigen dominante parentificatierol van het zorgende en perfecte kind bewust moeten ombuigen. Mijn kracht zit nu in die van de zorgzaam directieve meevoeler. In de rol van held gezet worden als therapeut is een gevaarlijke valkuil, want net als de 'good enough mother' moet je ooit overbodig worden. Ik ga niet verbloemen dat naast Kelly menig ander slachtoffer of aanklager mij uitdaagde sterk op mijn plek te blijven staan om niet verleid te worden de redder te gaan uithangen. Of mee in de aanklagerpositie te verzanden als het slachtoffer je meezuigt in desastreuze verhalen.

Ik zag bij mezelf dat mijn verlangen graag gezien te worden mij in mijn rollen vasthield. Ik liet me telkens opnieuw omringen door mensen die die behoefte niet konden waarmaken. Easy, het was dan niet mijn schuld dat ik weer ontgoocheld werd. Ik zette me oeverloos in om graag gezien te worden, niet bewust van de ervaring dat dit een vanzelfsprekendheid kan zijn.

Ik blijf er echt in geloven dat iedereen zijn oude patronen kan ombuigen, dat dit veel tijd en geduld vraagt van zowel de cliënt als de therapeut. En kansen krijgen om te hervallen mag zodat je kan voelen wat de last is die je gevangen houdt in je oude patroon en je nieuwe patronen misschien toch wel de moeite waard zijn om vol te houden.

Patronen zitten niet als eigenschappen in je gebakken. De posities in de dramadriehoek worden soms net als de dominante parentificatierollen erg lineair gehanteerd, als een soort diagnose van zo ben je. Mijn systemische bril kan maar veranderingsmogelijkheden zien als ik het als interactiepatronen kan zien. Ik vergelijk het ombuigen van patronen graag met het veranderen van dansstijl. Of het nu met je partner is, met je collega, met een patiënt, een vriendin of familielid, als je je bewust wordt van een ongemakkelijk gevoel aan je binnenkant, is het tijd om een andere dans te proberen. Dan denk ik aan het verhaal van de olifant en de eekhoorn van Toon Tellegen die vaststelden dat het wel eens lastig kon worden om samen te dansen. De olifant vreesde op de tenen van de eekhoorn te trappen of te hard te gaan zwieren. Maar toen ze eruit waren dat dat nu eenmaal kon gebeuren, lukte het hen om na een heleboel 'oeis' en 'aahws' zalig te genieten van hun dans. Als je verandert van patroon, trap je hoedanook op heel wat tenen of zwaai je soms oncontroleerbaar de ander andere richtingen uit. Dan kan het verleidelijk zijn om terug naar de gekende vertrouwde dans over te schakelen. Je kan ook volhouden en doorzetten, de pijn voorbij. En ofwel dans je een andere dans samen met je partner, je collega's, je ouders, ofwel maak je de pijnlijke maar noodzakelijke keuze om van danspartner te veranderen.

Vorige week merkte ik opnieuw bij mezelf, hoe dichtbij het kan zijn om in een oud patroon te schieten. Er borrelt een verlangen op, en je gaat op zoek hoe je dit verlangen kan sussen/voeden. Heel even twijfelde ik om terug te gaan, terug naar mijn familie. Met alle destructieve patronen die daar mee gepaard gaan. Ik ben veranderd maar de ander nog niet. Dit was ik even uit het oog verloren, of beter zeer bewust vergeten. Al ben ik echt omringd door allemaal even waardevolle lieve mensen. Ze kunnen jammer genoeg die bepaalde eenzaamheid niet opvullen. Zolang mijn familieleden zelf in hun gekende rollen blijven zitten, blijft het systeem daar gelijk en zou ik onmiddellijk in mijn rol van redder, lijm van het gezin hervallen. Vorige week was ik heel even verblind door het opborrelende verlangen om erbij te horen, om graag gezien te worden. Eén telefoontje om me door 1 van die nieuwe veilige anderen te laten stilstaan bij mijn binnenkant, was genoeg om terug helder te voelen en zien wat er is: welk warm gezin ik nu heb, hoe fijn mijn kinderen met elkaar omgaan, hoe graag mijn man mijn kinderen ziet, hoe graag hij mij ziet. Heel even wankelden mijn voeten op oude grond. Kansen krijgen, oefenen, met je hoofd tegen de muur lopen, vertrouwen krijgen, en repeat! Enkel zo bouw je nieuwe patronen op!