De kracht van zelfreflectie

Reflecteren in je therapeutisch proces is van essentieel belang. Het is belangrijk om de besproken zaken na je therapie sessie de tijd te geven te laten bezinken. Wanneer ik bij de therapeut buiten kwam, gingen de gedachten in mijn hoofd soms alle kanten uit. Deze indrukken kunnen doorvoelen vraagt tijd. Wanneer je de tijd neemt om deze te doorvoelen komt er ruimte om je patronen duidelijk te krijgen voor jezelf. De intensiteit van emoties maakt het overzicht moeilijk. Reflecteren betekent: terugkaatsen, weerkaatsen, ombuigen. Reflectie is terugplooien naar je eigen binnenkant om onderliggende lagen te ontrafelen. Het is in de herhaling van de reflectie dat verandering schuilt.

Reflecteren is iets dat ik heb moeten aanleren. Ik werd zo vaak overmand door gevoelens dat ik onvoldoende de tijd kon nemen om te reflecteren. Overleven doorheen mijn therapieperiode is lang de prioriteit geweest. De ruimte om te reflecteren is pas gekomen wanneer ik voldoende voeling had met mijn binnenkant.

Pas als de figuur opdoemt vanuit de achtergrond, kan je iets helder zien. In overspoeling, vol van emotie, is de mogelijkheid tot zelfreflectie heel moeilijk. Als therapeut is het belangrijk de stap van het gewaarzijn niet over te slaan. Het belang van veilig aanwezig zijn bij de last valt niet te onderschatten.

'Ik kan in die momenten gewoon in een milliseconde van 0 naar 100 gaan.' Aan het woord is een jonge mama. Ze voelt zich schuldig omdat ze er niet in slaagt rustig te blijven als haar kids haar aandacht opeisen. Of het nu het wenen van de jongste is of het enthousiast honderduit vertellen van de oudste, ze wordt er boos van. En dit maakt haar op haar beurt boos op zichzelf. Ik laat haar net als in de 2 eerdere gesprekken vertellen en probeer empathisch nabij te zijn. Later in het gesprek probeer ik woorden te vinden voor hoe haar last die ze probeert te beschrijven bij mij is binnen gekomen. 'Ik hoor hoeveel zeer het je doet, zowel in je rol als mama, omdat het je niet lukt die eerste momenten als je thuis komt van je werk beschikbaar te zijn. Maar ik hoor ook de pijn die je van binnen voelt, de intensiteit van de overspoeling is niet te dragen.' Ze knikt: 'Dat is het. 't Is die intense pijn.' Ze glimlacht. Voor 't eerst sinds onze gesprekken, lijkt ze stil te vallen en stopt ze met het opsommen van voorbeelden waarin ze de pedalen verliest. Mijn woorden en ons contact helpen haar connectie te maken met haar binnenkant. En hoe pijnlijk ook, haar glimlach verraadt het begin van een ander proces aan haar binnenkant.

Reflecteren bracht me duidelijkheid. Het gaf me woorden voor zaken die lange tijd voor mij onverklaarbaar waren geweest. Het bracht me ook rust. Voor mij is schrijven vaak een vorm van reflectie geweest. Letterlijk kunnen herlezen van mijn gedachten en gevoelens bracht me rust. Op die manier leerde ik bevatten wat er aan mijn binnenkant gebeurde. Mijn lijf nam zo nu en dan een loopje met me.

Mezelf de vraag stellen wat voel ik nu, en wat zorgt ervoor dat ik dat voel, help me echt in contact te komen met mezelf. Het leerde me voelen dat voelen ok is. Ik leerde vertrouwen op mezelf. Ik ontdekte door aan zelfreflectie te doen eigenschappen van mezelf die diep in mij verscholen zaten. Mijn meevoelend vermogen is er één van, maar ik ontdekte nog veel meer van mezelf. Ik was niet die koele kikker die over alles heen ging. Ik leerde dat het ok is om te mogen genieten. Ik belemmerde zelf veel kansen om echt in verbinding te gaan met mensen. Ik wist niet dat ik behoefte had aan verbinding maken met anderen. Ik had anderen altijd als bedreiging beschouwd. Geleidelijk aan veranderde dit in een verlangen erbij te horen, te mogen graag gezien zijn zonder meer.

'Mijn creatieve ik heb ik altijd verwaarloosd, besef ik nu,' beschrijft een 30jarige man de 'bus vol ikken' die we vorm hebben gegeven met representanten in de laatste groepssessie van zijn dagtherapeutisch traject. 'De sessies beeldende therapie voelden in het begin echt vreemd, maar des te meer ik erbij stilstond en de opdrachten toeliet, begon ik van het creëren echt te genieten.' Hij spreekt in tegenstelling tot enkele weken geleden met een duidelijke stem, fluisteren is niet meer nodig. Hij mag gehoord worden. 'Ik ontdekte ook dat ik mijn nood aan vrijheid en me vrij kunnen bewegen moest omarmen om meer grond te voelen. Ik voel dat ik hierin nooit gesteund ben geweest. De noden van de zorgfiguren rondom me waren zo immens. Ik leerde me vooral wegcijferen en inzetten in functie van de ander. En zo liet ik ook in mijn volwassen leven mezelf niet zien. En 't ergste van al, ik zag mezelf niet.' Hij glimlacht en kijkt met een voldane blik de groepsleden aan en dan zichzelf aan. Want zijn veerkrachtige stuk zit aan het stuur. Enkele weken geleden was er nog ongenoegen in de groep over de spiegelwand aan de linkerzijde van de zaal, veel te confronterend vonden sommigen. Wat je gereflecteerd ziet van jezelf valt de ene buiten de andere moment al makkelijker te behappen, bedenk ik me met een glimlach.

Zelfreflectie hielp me ook andere vaardigheden te ontwikkelen, gekoppeld aan waarden en normen die uit bescherming in mijn diepe kelders waren verstopt. Vroeger had ik altijd snel een oordeel klaar. Ik leerde meer en meer zonder oordeel luisteren. Een oordeel draaide vaak uit op een verwijt naar de ander, in de hoop dat die ander een stap achteruit zou zetten. De weg die ik bij mijn therapeuten aflegde, zette me aan tot diepe zelfreflectie zodat ik mezelf verder kon ontwikkelen, ik zou zelfs zeggen mezelf her-opvoeden. Nu voelen dat ik op een andere manier omga met mijn eigen waarden en normen is een verademing. Ik geloof niet dat die waarden en normen me zijn aangeleerd door in therapie te zijn. Die zullen ergens diep in me verstopt hebben gezeten. Waar ik wel wil voor gaan staan en diep in geloof, dat therapie me getoond geeft, dat ik die heb. Dat ik hiervoor mag gaan staan en dat ik daarin ook mag blijven staan.

Tijd nemen voor zelfreflectie is voor mij essentieel om de gedachtestroom de baas te blijven. Het helpt me om te blijven staan. Het maakt me duidelijk dat nieuwe patronen aanleren een waardevol cadeau is.